Nghiên cứu tác dụng chống viêm, giảm đau, long đờm từ rễ Rẻ Quạt

Rẻ quạt Là một loài cây mang đặc tính dược lý cao nên thành phần hóa học của Rẻ quạt luôn được các nhà khoa học quan tâm. Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy trong thân cây Rẻ quạt có các lớp chất iridal-tritecpenoid, flavonoid và isoflavonoid có trong thân rễ, các phenol, benzoquinon và benzofural có trong hạt. Đặc biệt, Tectorigenin và Tectoridin là hai isoflavonoids chiếm hàm lượng lớn trong thân rễ cây Rẻ quạt. Khi được đưa vào cơ thể theo đường uống, Tectoridin dễ bị thủy phân thành Tectorigenin là hợp chất có hoạt tính kháng viêm mạnh.

Trên cơ sở các nghiên cứu trên thế giới, cùng với mục tiêu làm sáng tỏ tác dụng chữa bệnh của cây Rẻ quạt trong dân gian, TS. Lê Minh Hà cùng các cộng sự Phòng Hóa Dược, Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tiến hành đề tài nghiên cứu quy trình chiết tách các hợp chất tectorigenin và tectoridin từ thân rễ cây Rẻ quạt và đánh giá tính an toàn, tác dụng kháng viêm, giảm ho, trừ đờm của các hợp chất này trên động vật thực nghiệm.

Thân rễ cây Rẻ quạt dùng cho nghiên cứu

Các nhà khoa học đã thu thập lượng lớn thân rễ cây Rẻ quạt tại một số tỉnh như Vĩnh phúc, Lạng Sơn, Hòa Bình, Thanh Hóa, Ninh Bình… để làm nguyên liệu nghiên cứu. Quá trình chiết tách hợp chất Tectorigenin và Tectoridin từ mẫu nguyên liệu Rẻ quạt được tiến hành theo các phương pháp hóa học thường quy. Trải qua 2 năm nghiên cứu, đề tài đã thu được những kết quả đáng kể. Đề tài đã xây dựng được quy trình tách chiết hợp chất tectorigenin và tectoridin từ cây Rẻ quạt qui mô PTN gồm 6 bước cơ bản, với 10 gam sản phẩm/ mẻ. Sản phẩm thu được sau quy trình có chất lượng tốt, hiệu suất cao, độ sạch đạt trên 95%, độ ổn định cao. 

Với định hướng tạo ra sản phẩm có thể ứng dụng trong thực tiễn, dịch chiết từ rễ Rẻ Quạt thành phần chính là tectorigenin và tectoridin) và đánh giá tính an toàn cũng như tác dụng kháng viêm, giảm đau, giảm ho và trừ đờm của chế phẩm trên chuột thí nghiệm. Kết quả cho thấy:

Về tính an toàn: nghiên cứu độc tính cấp tính và độc tính bán trường diễn với liều 5g/ kgP cân nặng chuột nhắt (là liều cao nhất nên thử đối với các hoạt chất tinh kiết của) dịch chiết không gây chết chuột, không gây biểu hiện bất thường nào và chưa xác định được giá trị LD50. 

Về tác dụng dược lý:  đã thể hiện cả 4 tác dụng kháng viêm, giảm đau, giảm ho và trừ đờm. Cao Rẻ quạt liều 60 mg /kgP đã thể hiện tác dụng chống viêm cấp ở thời điểm 5h, 6h và 7h sau khi gây viêm bằng carragenin 1%, tác dụng này tương đương Indomethacin 10 mg/kgP tại thời điểm 6h và 7h sau khi gây viêm. ở liều 100mg /kgP và 300mg /kgP đã thể hiện tác dụng giảm đau ở thời điểm 5 phút sau khi tiêm acid acetic 1%, tác dụng này kéo dài đến 30 phút sau khi tiêm, tác dụng giảm đau tốt nhất tại thời điểm 15 – 20 phút sau khi gây đau và tác dụng này là tương đương aspirin 240 mg/kgP. Với liều 100mg /kgP và 300mg /kgP đã thể hiện tác dụng long đờm sau 1h tiêm đỏ phenol 5%, tác dụng này là tương đương bromhexin 100mg/kgP. Tác dụng long đờm của liều 300 mg/kgP mạnh hơn tác dụng của bromhexin 100mg/kgP.  liều 100mg /kgP có tác dụng giảm số cơn ho một cách rõ rệt so với lô chứng. Tác dụng giảm ho của 100mg/kgP là tương đương với codein phosphat 100mg/kgP.

Hiện nay trên thị trường đang lưu hành sản phẩm Tiêu Khiết Thanh chiết tách từ thân rễ cây Rẻ quạt và một số thành phần thảo dược khác như Bồ công anh, sói rừng, bán biên liên càng tăng cường phát huy tác kháng viêm, giảm đau, giảm ho và sản phẩm hoàn toàn từ thảo dược nên khá an toàn.

Thu Phương